Współczesne metody barwienia drewna cz.2
Jakie są najlepsze sposoby na koloryzację podłóg drewnianych? Jakie nowoczesne technologie pomagają parkieciarzom uzyskać pożądany efekt? W drugiej części artykułu omawiamy sposoby zmian kolorystyki drewna jak m.in. Wytrawianie czy wybielanie.
Wytrawianie
Wytrawy to wodne roztwory soli metali. Proces barwienia drewna następuje, gdy dochodzi do reakcji wytrawy i garbników zawartych w drewnie. Najbardziej podatnym na wybarwienie drewnem jest drewno dębowe, które po zastosowaniu np. roztworu soli cynku uzyskuje czerwoną barwę, po aplikacji soli żelaza – kolor szary, a sole chromu wybarwiają drewno dębowe na kolor ciemno-żółty do brązowego. Najczęstszym występującym błędem jest próba regulowania nasycenia koloru poprzez zmienne zwilżenie powierzchni drewna. W takim przypadku efekt wizualny będzie cechował się dużym zróżnicowaniem wybarwienia w postaci wyplamień. Stopień wybarwienia drewna można regulować poprzez zmianę stężenia roztworu, ale dozowana ilość preparatu powinna być niezmienna i dość obfita – zbliżona do bejc reaktywnych. Trzeba też mieć świadomość, że intensywność wybarwienia będzie zależna od ilości garbników występujących w drewnie, które jest materiałem anizotropowym zarówno pod względem właściwości fizycznych, jak i składu chemicznego. Oznacza to np. całkowity brak wybarwienia na części bielastej dębu, co można traktować jako ograniczenie lub jako pewną możliwość tworzenia ciekawych, intensywnych efektów kolorystycznych. Wybarwianie drewna innego gatunku niż dąb, zawierającego niewielką ilość garbników lub nieposiadającego ich wcale (sosna), wymaga dużej wiedzy i doświadczenia. Aby przeprowadzić ten proces należy zastosować dwustopniowe wytrawianie drewna, które polega na nasyceniu drewna roztworami zawierającymi substancje garbnikowe (tanina, pirokatechina), czyli wytrawą wstępną. Po wyschnięciu powierzchnię drewna pokrywa się wytrawą wtórną np. na bazie dwuchromianu potasu. Wytrawianie dwustopniowe nie wnika tak głęboko w strukturę drewna jak wytrawa jednostopniowa.
Zarówno w przypadku bejcowania, jak i wytrawiania drewna istotnym czynnikiem mającym wpływ na intensywność i estetykę wybarwienia ma sposób przygotowania powierzchni. Szczególną uwagę należy zwrócić na sposób szlifowania i gradację użytych materiałów ściernych. Stosując strukturyzację powierzchni, szczególnie jej szczotkowanie lub piaskowanie, intensywność wybarwienia będzie większa niż na gładkiej powierzchni. W przypadku późniejszego zabezpieczania powierzchni produktami olejowymi lub olejowoskowymi wyżej opisane wybarwianie zastępuje wodowanie drewna.
Malowanie
Farby, emalie i emulsje to systemy zawierające pigmenty, przeznaczone do powłokowego barwienia drewna i umożliwiające całkowitą zmianę koloru powierzchni oraz częściową zmianę rysunku drewna. W odróżnieniu od barwników rozpuszczalnych, pigmenty są bardzo drobno zmielonymi kolorowymi minerałami o właściwościach kryjących, nieprzepuszczające światła i nierozpuszczalne. Nie wnikają one głęboko w strukturę drewna, lecz ją powierzchniowo pokrywają, a skuteczność i trwałość zabezpieczenia jest niewielka, co w przypadku powierzchni o niedużym obciążeniu jest właściwie nieodczuwalne, o tyle w przypadku posadzek drewnianych może być źródłem problemów, zarówno dla wykonawcy, jak i użytkownika. Emulsje barwiące czy farby gruntujące świetnie sprawdzą się w przypadku barwienia mebli, galanterii drzewnej, czy stolarki otworowej.
Oleje koloryzujące
Oleje koloryzujące nie tylko pozwalają na wybarwienie drewna, ale również pełnią rolę ochronną dla samej powierzchni. Coraz powszechniej oleje koloryzujące pełnią również funkcję warstw podkładowych dla powłokowych systemów lakierowych. Należy zwrócić uwagę, że do pokrywania lakierem nadają się produkty olejowe, a nie olejowoskowe, które zawierają antyadhezyjny wosk. Zamieszanie na rynku związane nazwami handlowymi produktów mogą powodować późniejsze problemy wykonawcze, dlatego też należy uporządkować kilka podstawowych kwestii.
Na rynku oferowane są dwa podstawowe systemy barwienia i zabezpieczania drewna w oparciu produkty na bazie naturalnych olejów i wosków. Są to systemy impregnujące i powłokowe. W przypadku systemów impregnujących (głównie oleje) stopień nasycenia kolorem i stopień skuteczności zabezpieczenia zależy od ilości produktu, który wniknie w strukturę drewna. Czynnikiem, który to determinuje jest odpowiednie przygotowanie powierzchni: szlifowanie, strukturyzacja (szczotkowanie, piaskowanie, padowanie), a także wodowanie. Wodowanie większych powierzchni dokonuje się za pomocą wałka lakierniczego lub łasiczki. Ilość naniesionej wody powinna oscylować pomiędzy 60 a 80 g/m2. W systemach powłokowych (woskowych, olejowo-żywicznych) wybarwienie drewna ma charakter powierzchniowy i barwnik w praktycznie nie wnika w strukturę drewna. Ten sposób barwienia jest całkowicie porównywalny z wybarwianiem powierzchni drewna za pomocą lakierów barwnych, czy lazurów. Podobne są również właściwości użytkowe i zasady pielęgnacyjne tych wybarwień.
Wybielanie, odżywiczanie usuwanie plam
Niekiedy istnieją sytuacje, kiedy zmiana kolorystyki drewna związana jest nie tylko z uzyskaniem pożądanego wizualnego efektu kolorystycznego, ale również z usunięciem wad występujących na powierzchni drewna (zaplamienia, sinizna, żywica, intensywne przebarwienia). Procedurom tym towarzyszy również zmiana kolorystyczna i możliwość uzyskania tzw. efektu surowego drewna.
Usuwanie plam żywicznych z powierzchni odbywa się na dwa sposoby: poprzez zmydlanie lub rozpuszczanie. Można wykonać to jednocześnie sporządzając 6% roztwór sody kalcynowej i wody, a następnie dodając 0,25 l acetonu. Odżywiczanie można przeprowadzić również razem z wybielaniem, dodając jeszcze do ww. roztworu 6% chlorku wapnia.
Redukcję naturalnego wybarwienia drewna można osiągnąć za pomocą przeprowadzenia dwóch rodzajów reakcji: redukcji (kwas szczawiowy, wodorosiarczan sodu czy potasu) oraz utleniania (woda utleniona, chloran wapnia). Najbardziej znanym roztworem wybielającym jest mieszanina perhydrolu i wody amoniakalnej. Należy jednak pamiętać, że skuteczność mieszaniny ulega redukcji w czasie. Ciekawe efekty wybielania za pomocą powyższych środków można uzyskać na gatunkach egzotycznych o naturalnej intensywnej barwie. Posługując się związkami do wybielania należy zadbać o środki ochrony osobistej rękawice i okulary. Narzędzia takie jak pędzle czy tampony ulegają szybkiemu zniszczeniu.
Inne sposoby zmian kolorystyki drewna
Innym czynnikiem, który pozwoli uzyskać interesującą zmianę koloru drewna jest temperatura. Wykorzystując w procesie produkcyjnym specjalne komory termiczne i poddając surowiec drzewny działaniu wysokich temperatur do 200°C uzyskuje się zmianę barwy drewna w całym przekroju. Poza zmianą samej barwy drewno zmienia także swoje właściwości, co w zróżnicowany sposób wpływa na jego właściwości użytkowe, a także dalszą obróbkę. Sposobem nieco przypominającym okapcanie jest zanurzanie w gorącym piasku niewielkich elementów drewna wykorzystywanych później np. do intarsji.
W produkcji parkietów stosowane jest wykorzystywanie drewna modyfikowanego chemicznie – tzw. drewna wędzonego, czyli poddanego działaniu oparów amoniaku. „Wędzenie” drewna odbywa się w specjalistycznych autoklawach przy zachowaniu szczególnych środków ostrożności. Niektórzy wykonawcy podłóg czy stolarze próbują osiągnąć podobne efekty wizualne za pomocą wody amoniakalnej. Jest to podwójnie niebezpieczne – zarówno mocno zagrożone jest zdrowie parkieciarza (roztwór silnie toksyczny), jak i rodzi to poważne problemy wykonawcze szczególnie przy dalszych procedurach związanych z zabezpieczaniem powierzchni. Temat barwienia drewna, który wiąże się bezpośrednio z zagadnieniami strukturyzacji powierzchni należy traktować jako szansę dla firm wykonawczo-montażowych. Zarówno parkieciarze, jak i stolarze mogą poszerzyć swoją ofertę, aby mogła ona stanowić przeciwwagę dla oferty przemysłowej i większym stopniu uwzględnić indywidualne potrzeby i oczekiwania klientów. Liczba i rodzaj produktów do wybarwiania drewna jest nieograniczona, a tworząc możliwości wielostopniowego ich stosowania, zmianę stężenia i łącząc to ze strukturyzacją powierzchni istnieje możliwość uzyskania bardzo indywidualnych rozwiązań. Historia zatoczyła koło i podobnie, jak kilkaset lat temu, możemy tworzyć własne zawodowe tajemnice.
